خلاصه پرسش

چرا خداوند از همان ابتدا دین اسلام را که دینی کامل و بی‌نقص است، برای مردم معرفی نکرد؟

پرسش

یکی از دلایل این‌که خدا ادیان و پیامبران متعدد با کتاب‌های گوناگون برای انسان‌ها فرستاده، این بوده که متناسب با سطح درک و فهم آنها دینی را برایشان فرستاده است. حال سؤال این است که مگر سطح درک و فهم انسانها چقدر و چگونه بوده که خدا از همان اول دین اسلام که کامل و بی‌نقص است و قرآن بی‌نقص را نفرستاده است؟ و چرا ادیان ناقص را فرستاده که باعث تفرقه، اختلاف و جنگ درگیری و کشتار آدم‌ها شود!

پاسخ اجمالی

در پاسخ به این پرسش، توجه به چند نکته ضروری است:
۱٫ خدای متعال، انسان را به‌گونه‌ای خلق نمود که مسیر تکاملی فردی و اجتماعی او به شکل تدریجی صورت می‌گیرد، و این واقعیتی انکار ناپذیر است.
اگر سؤال شود که چرا خداوند انسان‌ها را این‌گونه خلق کرد؟
پاسخ نقضی‌اش آن است که این پرسش مانند آن است که بپرسیم؛ چرا خداوند انسان‌ها را از همان ابتدای خلقت به صورت کامل خلق نکرده است؟ چرا پدر و مادر کودک باید زحمت یادگیری راه رفتن، صحبت کردن، خواندن، نوشتن و… کودک را بر عهده بگیرند؛ و چرا خداوند انسان‌ها را از همان اول، مسلط بر این امور خلق نکرده است؟!
اما پاسخ اصلی و حلی‌اش آن است که انسان موجودی جامع بوده که هم از جنبه ملکوتی و غیر مادی بر خوردار است، و هم از جنبه ناسوتی و مادی. اقتضای جنبه مادی این است که تکامل عالم ماده از طریق حرکت و به تدریج به‌دست ‌آید.[۱]
۲٫ در سیر تکاملی باید رعایت مراتب و قابلیت افراد در نظر گرفته شود؛ یعنی همان‌طور که به کودک اول دبستان نمی‌توان مطالب و دروس سطوح عالی دانشگاه‌ها را تدریس کرد، برای انسان‌های اولیه – که هنوز آشنایی خوبی از دنیای مادی نیز نداشتند – نمی‌توان تمام معارف و علوم وحیانی را ارائه کرد.[۲]

[۱]. ر.ک: «حرکت جوهری»، ۱۸۲۶٫
[۲]. ر.ک: «هدف از ارسال ادیان متعدد و تکمیل دین»، ۳۵۴۰؛ «یکی بودن ادیان الهی»، ۲۴۵؛ «سرّ خاتمیت دین اسلام»، ۳۸۶٫